Znajdź swój rytm i poczuj energię

Może się wydawać, że całkowite zanurzenie się w danej czynności (może to być lektura fascynującej książki albo surfowanie), które sprawia, że zapominamy o obowiązkach, codziennych troskach, a nawet o telefonie, to wręcz magia. Jednak tak naprawdę doświadczamy konkretnego psychologicznego stanu: przepływu. To w nim tkwi sekret nabierania rozpędu, który może przynieść postępy nie tylko w odniesieniu do sportowych umiejętności i wyników, ale również niemal wszystkiego, co wymaga skupienia.

Przepływu doświadczamy wtedy, gdy całkowicie absorbuje nas to, co akurat robimy. „To stan, w którym jesteśmy całkowicie pochłonięci tym, co jest tu i teraz” – wyjaśnia dra Morgan Levy, dyplomowana psycholożka z Boca Raton na Florydzie zajmująca się kwestiami stresu, lęku i wypalenia. „Można odnieść wrażenie, że czynności wykonywane przez daną osobę i jej świadomość łączą się ze sobą. To całkowite przeciwieństwo tego, w jaki sposób funkcjonujemy przez większość czasu” – zaznacza.

„Pomyśl o swoim umyśle jak o laptopie lub telefonie. Przez większość czasu masz otwartych jednocześnie wiele okien lub aplikacji, przez co urządzenie pracuje wolniej” – wyjaśnia dr Randy Paterson, psycholog z Vancouver, autor książki How to Be Miserable In Your Twenties. Podczas przepływu na urządzeniu otwarta jest tylko jedna, potężna aplikacja, która działa na pełnych obrotach.

Zdaniem ekspertów nawet przy niewielkim wysiłku osiąganie przepływu może być świadomym i częstym doświadczeniem. A to znacznie pomaga w rozwoju.

Mihaly Csikszentmihalyi, psycholog, który w 1990 r. stworzył koncepcję „przepływu”, opisywał go jako optymalny stan w życiu. Przepływ osiągamy, gdy jesteśmy całkowicie pochłonięci czymś, co jest jednocześnie wymagające, satysfakcjonujące i niezwykle przyjemne. „Czujemy się wtedy silni i pobudzeni, mamy też poczucie, że w pełni kontrolujemy sytuację i jesteśmy u szczytu swoich możliwości. Wszystkie problemy wydają się nieistotne” – tłumaczy.

Inni uznani psychologowie, tacy jak Martin Seligman, uważają, że chwile, w których osiągamy stan przepływu, są konieczne do bycia naprawdę szczęśliwym. Wykonując czynności, które pozwalają nam znaleźć się w takim stanie, nie tylko czujemy się dobrze, ale jesteśmy też spokojniejsi i odczuwamy większą satysfakcję po ich zakończeniu. („Warto delektować się tym okresem po przepływie” – mówi Paterson. „Dzięki niemu doceniamy, co właśnie zrobiliśmy, zamiast wybiegać myślami w przyszłość”).

Istnieje biologiczne wytłumaczenie tej zależności. „W stanie przepływu mózg uwalnia neuroprzekaźniki, takie jak dopamina i serotonina, które sprawiają, że czujemy się dobrze” – wyjaśnia Levy. Regularne doświadczanie takiego stanu bardzo dobrze wpływa więc na nasze zdrowie psychiczne oraz naszą efektywność.

Badania pokazują, że istnieje bezpośredni związek między przepływem u sportowców a ich najlepszymi wynikami. „Z perspektywy psychologii sportu przepływ to stan, w którym umysł i ciało znajdują się w całkowitej harmonii” – mówi dr Joel Fish, kierownik Center for Sport Psychology w Filadelfii. Stan ten może pomóc Ci wykonać trening, błyszczeć na boisku piłkarskim lub trzymać się postanowienia, aby jeść więcej jakościowych węglowodanów.

Regularne doświadczanie stanu przepływu przekłada się również na większą pewność siebie i lepszą samoocenę – tak wynika z badań. Dzieje się tak, ponieważ aktywności, które wywołują w nas ten stan, dają nam satysfakcję, a wykonywanie ich sprawia, że jesteśmy w nich coraz lepsi. „Osoby, które regularnie osiągają ten stan, poprawiają swoje umiejętności, przez co rośnie ich pewność siebie” – mówi Levy.

Gdy dodasz do siebie wszystkie te korzyści, będziesz w stanie skutecznie i z entuzjazmem realizować swoje cele.

Prawdopodobnie wielokrotnie zdarzyło Ci się osiągać przepływ, mimo że nie było to Twoim świadomym celem. (Być może miało to miejsce podczas kilkugodzinnego układania puzzli – tak czy inaczej, gratulacje!).

Bardzo często dzieje się to spontanicznie. Jeśli jednak chcesz osiągnąć ten stan intencjonalnie, postępuj zgodnie z tymi wskazówkami.

Najlepiej nadaje się do tego aktywność, którą uwielbiasz i która jest odrobinę wymagająca, ale nie na tyle, aby powodować frustrację (ta od razu wytrąci Cię z tego stanu). Powinna dawać jasne i błyskawiczne efekty, ponieważ właśnie dzięki nim chcesz ją kontynuować. „Chodzi o to, aby czerpać z niej przyjemność” – mówi Levy.

Dobrym wyborem są różnego rodzaju sporty, zwłaszcza takie, które wymagają skupienia, na przykład wspinaczka górska, joga, surfing czy jazda na nartach. „Gdy skupiasz się na tym, co jest tu i teraz, nie myślisz ani o przeszłości, ani o przyszłości” – tłumaczy Fish. Takie nastawienie może też pomóc Ci w utrzymaniu motywacji.

Mówiąc szczerze, stan przepływu może być efektem dowolnej aktywności, która sprawia, że na chwilę zapominasz o wszystkim innym i tracisz poczucie czasu. „Może być to zmywanie naczyń, składanie ubrań, gra w szachy, taniec, mycie samochodu czy pisanie” – mówi Levy. Kluczową kwestią w przypadku mniej porywających czynności, takich jak wykonywanie domowych obowiązków, jest całkowite koncentrowanie się na nich, zamiast działania na autopilocie, które sprawia, że nasze myśli krążą wokół miliona tematów. „Jeśli zmywasz naczynia, skup się na tym, jak wyglądają, jakie wrażenia towarzyszą trzymaniu ich w rękach i jakie dźwięki wydaje lecąca z kranu woda” – wyjaśnia. (Dodatkową korzyścią jest także to, że ćwiczysz w ten sposób swoją uważność).

Zrobienie konkretnych planów związanych z wybraną aktywnością zwiększa szansę na to, że uda Ci się osiągnąć stan przepływu. „Zacznij spokojnie” – radzi Levy. „Możesz ustawić przypomnienie na telefonie, aby każdego dnia poświęcać na daną aktywność określoną ilość czas, nawet jeśli ma być to tylko pięć minut”. Nie ma złych i dobrych pór, jednak trzymanie się tych samych godzin pomaga w zachowaniu systematyczności, dzięki której możesz osiągać stan przepływu w bardziej naturalny sposób. Ta systematyczność może być nawet ważniejsza dla rozwoju niż ciężka praca.

Przepływ wymaga umiejętności skupienia się (nic zaskakującego), znajdź więc ciche miejsce, wyłącz telefon (lub go wycisz) i przygotuj wszystko, czego potrzebujesz. Ten krok jest niezwykle ważny, jeśli chodzi o koncentrację, ale na tym nie kończą się jego zalety. „Przygotowanie niezbędnych rzeczy – a nawet robienie z tego rytuału – pomoże pomóc Twojemu mózgowi wejść w stan przepływu” – mówi Paterson. Być może zawsze słuchasz tego samego utworu, ustawiając sprzęt do ćwiczeń, lub układasz farby i pędzle na tej samej powierzchni, zanim zabierzesz się za malowanie.

Jeśli pozbycie się zewnętrznych rozpraszaczy to dla Ciebie za mało, aby naprawdę skoncentrować się na tym, co robisz, wypróbuj aktywność przejściową, która pomoże Ci się wyciszyć. „Na początek dobry będzie, krótki medytacyjny spacer, podczas którego skupiasz się na otaczających Cię widokach, dźwiękach i zapachach” – radzi Kelley Kitley, dyplomowana kliniczna pracowniczka społeczna i psychoterapeutka z Chicago. „Taki spacer odpowiednio nastawia przed właściwą aktywnością i pomaga zwiększyć uważność wobec tego, co Cię otacza, więc łatwiej skupić się na tym, co jest tu i teraz” – dodaje.

Możesz przygotować wszystko do przepływu, ale nie zawsze udaje się osiągnąć ten stan (niestety). Myśl o przepływie raczej jak o znajomym, którego niezobowiązująco zapraszasz na imprezę, a nie o gościu honorowym – ucieszysz się z jego obecności, ale nie będziesz czuć rozczarowania, jeśli się nie pojawi. „Nie chodzi o to, aby cały czas zastanawiać się, czy to już to, ponieważ istotą przepływu jest niemyślenie o swoich reakcjach” – wyjaśnia Paterson. Jeśli za mocno się tym przejmujesz, odwracasz uwagę mózgu od samej aktywności.

Innymi słowy – po prostu idź pobiegać, pokop w ogródku lub otwórz notatnik. Reszta wydarzy się samoistnie. A gdy już uda Ci się osiągnąć stan przepływu, nic nie będzie w stanie Cię zatrzymać.