Beslenme Biçimini Değiştirecek Tek Soru

Bugün neden yemek yedin?

Bu sorunun kulağa garip geldiğinin farkındayız. Üstelik ilk bakışta çok bariz bir yanıtı varmış gibi geliyor: Çünkü acıkmıştım.

Peki bu doğru mu? Son birkaç gününü düşün ve atıştırmalık ya da yemek yediğin zamanları aklına getir. Onları gerçekten acıktığın için mi yedin? Hayır yanıtını verdiysen merak etme; yalnız değilsin.

Günlük beslenme düzenimizin büyük kısmı otomatik olarak gerçekleşir. Öğle yemeği vakti geldiği için yeriz. Partnerimiz atıştırmalık aldığı için yeriz. Yemeğe başka zamanımız olmadığı için, bir iş toplantısı kötü geçtiği için, eşimizle kavga ettiğimiz için ya da e-postalara ve sosyal medyaya bakarken yeriz. Üstelik bazen yediğimizin farkında bile olmayız.

Elit ve amatör sporculara eğitim ve danışmanlık hizmetleri sağlayan Precision Nutrition şirketinin beslenme uzmanları Brian St. Pierre ve Krista Scott-Dixon, sağlıklı bir beslenme stratejisinin merkezinde "Bunu neden yiyorum?" gibi basit bir sorunun olmasının nedeninin, üzerinde düşünmeden bir şeyler yemek olduğunu söylüyor. İki isim de bu soru tabanlı pratik yaklaşımın kötü beslenmeyi engelleyeceğini ve en iyi beslenme tercihlerini yapmamızı sağlayacağını iddia ediyor.

"Neden" sorusunu incelediğimiz zaman kötü beslenmenin en büyük suçlusu ortaya çıkıyor: Duygusal yeme. Kayıtlı bir diyetisyen de olan St. Pierre'e göre yemenin nedeninin stres, sıkıntı olup olmadığını ya da yemeği utanç veya suçluluk duygusuyla başa çıkmak için kullanıp kullanmadığını keşfediyorsun. Cuma akşamı evde tek başınayken koca bir pizza yiyip dört kadeh şarap içen kişileri örnek veriyor: "Kimseyi yargılamıyorum ama bunu yapmalarının bir nedeni var. 'Neden' sorusunu sormadığın müddetçe sadece ne yemen gerektiğini biliyor olmak, sorunu çözmeye yetmez."

Neden yediğini düşündüğün zaman yanıtı da bulacaksın: Çünkü stresliyim. Acelem var. Yorgunum. Gerçekten açım! Hedefin, bu nedenler karşısında küçük, pozitif değişiklikler yapmak olmalı. Precision Nutrition'ın Program Direktörü ve 20 yıldan fazla deneyime sahip beslenme eğitmeni Scott-Dixon, bu değişikliklerin her birini daha sağlıklı beslenme sürecinde ileriye doğru attığın bir adım olarak görmeni söylüyor. Onun işine yarayan küçük değişiklik, yemeğinin yarısında durup nefes almak olmuş: "Bu basit eylem, kontrolü bana veriyor. Acele etmiyorum ve düşünmeden ağzımı doldurmuyorum. Yeme kararını ben veriyorum."

Precision Nutrition ekibi buna "mola verme sanatı" diyor. O beş saniye içinde beynin, anın farkına varıp vücudunun açlık ipuçlarını değerlendiriyor. Doyduysan yemeyi bırakıyorsun ve böylece gereksiz yere yemiyorsun. "Mola verme" sözünün kullanılması boşuna değil. Scott-Dixon şöyle diyor: "Dur demiyoruz. İstersen yemeye devam edebilirsin; yemek orada duruyor. Ama gerçekten yemek isteyip istemediğini öğrenmek istiyorsan mola ver."

Bu yöntem kulağına çok basit geldiyse bir dene. Yemeğe otur. Televizyon açık olmasın, telefonuna veya gazeteye bakma. Bir lokma aldıktan sonra çatalı bırak, mola ver: Neden yediğini düşün. Scott-Dixon şöyle diyor: "Bu gerçekten zor. Ama yemek deneyimimizi tamamen değiştiriyor."

St. Pierre, elit sporcuların da dikkatlerini toplamak için benzer bir yöntem kullandığını söylüyor. Beyzbolcular vurucu bölgesinden çıkarken derin bir nefes alır, aklını toplar. Futbolcular penaltı vuruşundan hemen önce derin bir nefes alır. St. Pierre, "Sporcular yavaşlamak, acele etmemek, otomatik pilotta hata yapmamak için bunu sezgisel olarak hep yapar. 10 dakika meditasyon yapmaya gerek yoktur. Nefes alırlar ve konsantre olurlar." diyor. Aynı fikir yemek için de geçerli.

Scott-Dixon, mola verme yöntemini yememen gereken şeyleri yerken de kullanabileceğini söylüyor. Örneğin, stres yüzünden bir tabak patates kızartması yerken mola verip nefes almayı hatırla. Aslında aç bile olmadığını, yemek istemediğini fark edeceksin. Scott-Dixon şöyle diyor: "Bunu trajediye çevirme. Onun yerine, 'Evet! Kendimi yakaladım.' de. O anı kutla ve bir daha stres yüzünden kendini yemeğe vereceğin zaman hazırlıklı olacağını bir köşeye yaz."

Bu bilinçli kararları vermek, bazen özellikle de canın bir şey çektiğinde işe yarıyor. Scott-Dixon derinlere dalıyor ve kendisine şu soruları soruyor: "'Bu yemeğin benim için ne yapacağını düşünüyorum? Bunu yedikten sonra hislerim ne olacak? Bazen de şunu soruyorum: 'Bunu yemek, yaşamakta olduğum hisleri (stres, hayal kırıklığı, öfke) nasıl azaltacak?'" Yanıtları genellikle hemen bulabileceğimiz için bu soruların özellikle faydalı olduğunu ekliyor: Cuma gecesi pizza yememizin gerçek nedeninin rahatlamak, ara vermek veya dikkat dağıtmak olduğunu fark ediyoruz.

Soru yöntemi tam da bu noktada faydasını gösteriyor: Kendimize içimizden "Neden?" sorusunu sorduğumuz zaman düşünmeden yemenin önüne geçiyoruz ve yemeği aslında ne için kullandığımızı fark ediyoruz. Peki ikinci tatlıyı veya içeceği istemeye devam ediyorsan ne olacak? St. Pierre, "En azından bilinçli bir karar vermiş olursun. Yiyip içtiklerimiz konusunda bilinçli karar verdiğimizde ise çoğunlukla aşırıya kaçmayı bırakırız." diyor.

Alışkanlık Haline Getir: Düşünmeden yemeyi bırakmak için yemeğinin ortasında beş saniye mola ver. Bu yeni davranışı, su içmek gibi sahip olduğun bir alışkanlıkla birleştir. Su içerken mola verdiğini unutma. Bu yeni alışkanlığı her yaptığında kendini kutla. Böylece yerini daha kolay sağlamlaştıracaktır.