Gebruik de kracht van het placebo-effect

Als je partner een kop koffie voor je heeft gezet en je komt er halverwege pas achter dat het cafeïnevrije koffie is, maar je voelt je toch gestimuleerd en gefocust, zet je het kopje dan weg? Je antwoord is minder van belang dan het fenomeen dat verantwoordelijk is voor de cafeïnevrije oppepper: het placebo-effect.

"Het placebo-effect is wat er gebeurt als iemand een positief effect ervaart op basis van de overtuiging dat een methode werkt, en niet vanwege de kenmerken van de methode zelf", zegt Shona Halson, PhD, een universitair docent aan de Australian Catholic University, die zich specialiseert in herstel. Het gaat ook over geloven in dat dat wat je doet een positief effect heeft, zelfs als er geen bewijs voor is.

Veel atleten maken gebruik van het placebo-effect om te groeien als ze nieuwe, onbewezen hersteltechnieken uitproberen, of ze zich daar nu van bewust zijn of niet. Ondanks hun populariteit, kunnen veel methoden, waaronder massage guns (denk aan een boor met een zacht balletje aan het uiteinde) en cryotherapie (afkoelen in een ijskoude kamer), worden gekoppeld aan de lichamelijke voordelen en deze psychologische ervaring — soms meer aan het laatste dan aan het eerste.

Neem nou compressiesokken. Er wordt beweerd dat die een goede manier bieden om zwellingen en spierpijn na een work-out te voorkomen. Maar een recente systemische review van wetenschappelijke artikelen gepubliceerd in Open Access Journal of Sports Medicine, maakte duidelijk dat de deelnemers die ze dragen minder spierpijn ervaren, maar dat er geen voordelen zijn op het gebied van daadwerkelijke spierschade of ontstekingen. Een andere studie gepubliceerd in het International Journal of Sports Physiology and Performance concludeerde dat het herstellende effect van de sokken groter is als atleten denken dat ze werken.

Er zijn ook pneumatische compressie-apparaten, die eruitzien als zachte omhulsels voor je armen en benen. Onderzoekers concludeerden in het International Journal of Exercise Science dat het placebo-effect er een verklaring voor kan zijn dat deelnemers een snellere hersteltijd en minder last van vertraagde spierpijn noemden als ze de omhulsels droegen in plaats van een traditionele compressiemouw. (Misschien komt die vermeende betrouwbaarheid voort uit de geavanceerde, technologische uitstraling van de pneumatische apparaten? Wie zal het zeggen.)

Dezelfde soort bevindingen zien we bij andere herstelmethoden, zoals ijsbaden en massages: onderzoek toonde aan dat de deelnemers betere resultaten ervoeren als ze geloofden dat de therapie zou helpen, wat nogmaals de kracht van ons brein benadrukt.

Dus betekent dat dat deze mensen een vraagteken moeten zetten bij hun ervaringen? Helemaal niet, zegt Halson. De sensatie zit misschien alleen maar in je hoofd, maar de effecten zijn echt.

"Het placebo-effect heeft vaak te maken met verwachtingen, die voortkomen uit de prefrontale cortex van het brein", aldus Lauren Atlas, PhD, onderzoeker van affectieve neurowetenschap en pijn bij het National Center for Complementary and Integrative Health van de National Institutes of Health. "Die regio kan zich met andere regio's verbinden die ervoor zorgen dat chemicaliën worden afgegeven die van invloed zijn op de reactie van het lichaam, zoals endorfinen (hormonen waar je je goed van gaat voelen)." Er zijn meerdere types placebo-effecten die volgens haar je opioïdensysteem kunnen activeren om meer pijnsignalen te blokkeren voordat ze je hersenen bereiken, terwijl andere je emoties kunnen veranderen en je meer ontspannen doen voelen.

Er is ook een andere reden dat het placebo-effect zo vaak naar voren komt in onderzoeken naar herstel. "In sport kan winnen of verliezen afhangen van enkele milliseconden", aldus Halson. "En de meest serieuze atleten proberen werkelijk alles om dat beetje extra voordeel te krijgen", zeker als het zoiets simpels is als het dragen van een sok.

Een ritueel kan de werking van het placebo-effect versterken, aldus Halson. "De meeste hersteltechnieken zijn ervaringen van zintuiglijke aard", zegt ze. Dus als je het gevoel hebt dat je iets goeds voor je lichaam doet als je jezelf in een ijsbad stort of verkoelende gel op je spieren smeert, dan zorgt dat geloof — en het vertrouwen dat het je geeft — ervoor dat je prestaties verbeteren. En hoe meer je wilt dat iets werkt, hoe sneller je gelooft dat het voor je werkt, aldus Halson.

Ben je op zoek naar een nieuwe herstelmethode? Als je toegeeft aan negatieve verwachtingen, kan dat leiden tot een minimaal effect, aldus Atlas. Experts noemen dat ook wel het 'nocebo-effect'. Het beste wat je kunt doen is ervoor open staan. En zorgen dat je het juiste hulpmiddel of de juiste methode gebruikt, of dat nu een massage gun is of elektrische stimulatie, en voor de juiste reden: om je te helpen je herstel te optimaliseren, niet om een groter fysiek probleem op te lossen. "Als je een lichamelijk probleem hebt of een blessure, maak dan een afspraak met een professional", aldus Halson.

Ben je geïntrigeerd door iets wat je op social media of online hebt gelezen? Spreek er met andere vrienden over, met mensen die veel sporten of een fysiotherapeut die ervaring heeft met diverse hersteltechnieken om te onderzoeken wat zij ervan vinden, aldus Halson. Als iemand enthousiast is over de voordelen van een techniek, kan dat ervoor zorgen dat jij er ook meer in gaat geloven.

Niet om te diep te gaan, maar als je gelooft dat het placebo-effect zelf echt en effectief is, is de kans groter dat je het ook zo ervaart en dat je er de vruchten van plukt. Ja, er is een placebo-effect voor het placebo-effect. Best cool toch?

Tekst: Ashley Mateo
Illustratie: Gracia Lam